Faz farkı resistif (Direnç bazlı) devrelerde 0 iken, kapasitif devrelerde akımın fazının voltajdan ileri, endüktif devrelerde ise voltajın fazının akımdan ileride olacak şekilde değişir. Bu faz farkının oluşması reaktif gücün oluşması anlamına gelir. Sistemin görünür gücü (S) değişmez, fakat faz farkına bağlı olarak görünür gücün bileşenleri olan reaktif ve aktif güç değişir. Aktif güç görünür güce eşit ise maksimum iş verimi alınır. Devrede işi yapan aktif bileşendir, reaktif güç her döngüde şebekeden çekilir ve döngü bitmeden geri şebekeye verilir. Saf resistif devrelerde faz farkı olmadığından reaktif güç yoktur. Ancak endüktif ve kapasitif devrelerde faz farkına göre reaktif güç oluşur.

Bu da işe çevrilen aktif gücün azalmasına, verimin düşmesine sebep olur. Aktif gücün maksimum hale getirilip, güç faktörünün düzeltilmesi ve verimin en büyük halini alması işlemine kompanzasyon denir.

►Reaktif Güç
 

Endüktif güç, bobinden geçen akım ve sahip olduğu gerilim değerinin çarpımıdır. Bobinde depolanan ve tekrar devreye geri gönderilen enerji ile ilgili büyüklüktür.

Kapasitif güç, kondansatörün akım ve gerilim değerinin çarpımıdır.

Reaktif Güç Talep Eden Sistemler

• Asenkron - Senkron motorlar
• Bobinler
• Transformatörler
• Endüksiyon fırınları, ark fırınları
• Kaynak makinaları
• Fluoresan lamba balastları

İndüksiyon prensibi ile çalışan bu makinalarda, özellikle elektrik motorlarında, manyetik alanların oluşması için reaktif güç gereklidir.

► Aktif Güç

Gücün her an farklı değer aldığı hallerde iş gören, yararlı olan gücün ortalama değerine alternatif akımda aktif güç denir. Birimi “Watt”'tır. P ile sembolize edilir. 

► Görünür Güç

Görünür güç, bir alternatif akım devresinde, kaynak gerilimi ile toplam akımının etkin değerlerinin çarpımıdır. Bahsetmiş olduğumuz aktif ve reaktif güçler görünür gücün bileşenleridir ve karelerinin toplamının karekökü ile elde edilebilir. Birimi "VA"dır. S ile sembolize edilir.

Güç Katsayısı (cosθ)

Kaynak gerilimi ile toplam devre akımı arasındaki faz farkının cosinüsüdür. Bir devreye ait aktif, reaktif ve görünür güç arasındaki ilişki Güç üçgeni ile ifade edilebilir.

► Reaktif ceza

9 Ocak 2007 tarihinde yayımlanan Resmi Gazete’de “Elektrik Piyasası Müşteri Hizmetleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile Reaktif Güç üretme sınırları şunlardır:

Bu sınırları aştığınız takdirde tarifede belirlenen ceza miktarı elektrik faturanıza yansıyacaktır. Elektrik faturanıza aktif sütunu dışındaki endüktif ve kapasitif sütunlarında bedel görüyorsanız bu size kesilen ceza miktarını temsil etmektedir.

Tesisleri reaktif güçten kurtarıp tesis elemanlarını maksimum verimle çalıştırabilmek, kısacası ekonomik bir işletme yaratabilmek için, reaktif gücün tüketim merkezlerinde üretilmesi uygun olmaktadır.

ERDİ SEMİH VİDİNLİOĞLU

ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSİ